Σηματωρός για την ελληνική οικονομία είναι ο κλάδος του τουρισμού.
Κινεί το άρμα του περιφερειακού ιστού της χώρας αποτελώντας αδιαμφησβήτητα επιχειρηματική και οικονομική δραστηριότητα, μείζονος σημασίας, με ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη και στην επαγγελματική απασχόληση στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη.
Ως εκ τούτου, οι πολιτικές και οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να έχουν βαθύ αντίκτυπο στην τουριστική βιομηχανία της χώρας και, κατά συνέπεια, στην ζωή των πολιτών της.
Η αναρρίχηση των μεγεθών του τουρισμού είναι συνεχής. Σε ρόλο πιονέρου ο τουριστικός κλάδος επηρεάζει άρρηκτα το ΑΕΠ της χώρας μας. Το 2023, ο τουρισμός στην Ελλάδα επιβεβαιώνει τον καθοριστικό του ρόλο στην οικονομία, με προβλέψεις για 34 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις και περίπου 21 δισεκατομμύρια ευρώ σε άμεσα έσοδα.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2023, καταγράφηκαν 26,31 εκατ., διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, ξεπερνώντας τα αντίστοιχα περσινά επίπεδα, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 24,5% σε σύγκριση με το 2022, αλλά και κατά 9,9% σε σύγκριση με το 2019.
Την ίδια περίοδο, η εγχώρια επιβατική κίνηση αυξήθηκε κατά 19,4% και η διεθνής επιβατική κίνηση κατά 26,9% σε σύγκριση με το 11μηνο 2022. Σύμφωνα με την Τράπεζας της Ελλάδος τα έσοδα από τον τουρισμό στο εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2023 προσέγγισαν τα 18 δισ. Ευρώ, καταγράφοντας αύξηση κατά 15,2% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022.
Ο τουρισμός επηρεάζει το πολιτιστικό τοπίο και την κοινωνική δυναμική των κοινοτήτων στην Ελλάδα. Ο αυξημένος τουρισμός μπορεί να οδηγήσει σε προσπάθειες διατήρησης ιστορικών τοποθεσιών, αλλά μπορεί επίσης να φέρει προκλήσεις όπως υπερπληθυσμός, αλλαγές στις τοπικές παραδόσεις ή εστίαση στην εξυπηρέτηση αποκλειστικά των αναγκών των τουριστών, επηρεάζοντας την αυθεντικότητα του τοπικού πολιτισμού.
Δεδομένων των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων της συγκέντρωσης υψηλού αριθμού τουριστών σε συγκεκριμένες περιοχές και για ορισμένο χρονικό διάστημα, ορισμένες τοπικές κοινότητες και εμπειρογνώμονες έχουν αντιταχθεί κατά καιρούς στον τουρισμό και τη συναφή ανάπτυξή του.
Για τον παραπάνω λόγο παρατηρείται πως, τα τελευταία χρόνια, έχει καταστεί επιτακτική η ανάγκη η οικονομική ανάπτυξη να γίνεται με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Αυτό καθιστά τα βιώσιμα ταξίδια απαραίτητα για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της τουριστικής βιομηχανίας στο σύνολό της.
Για τον παραπάνω λόγο παρευρεθήκαμε στη Ρόδο, το απόγευμα της Παρασκευής 24 Νοεμβρίου, στον δέκατο κατά σειρά και τελευταίο, για το 2023, σταθμό των δράσεων που περιλαμβάνουν ενημερωτικές εκδηλώσεις και συζητήσεις με τους πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που διοργανώνονται με πρωτοβουλία του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τις περιφέρειες και τα κατά τόπους Κέντρα Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης (Europe Directs).
Η ανοικτή για το κοινό εκδήλωση, με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου», στην οποία είχα την τιμή να συμμετέχω ως συντονιστής, πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα συνεδριάσεων «Γ.Β. Καραγιάννης» του Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου και επικεντρώθηκε στην αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα, στην αναπτυξιακή στρατηγική της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, στις προσδοκίες των κατοίκων της από την ΕΕ και στον βιώσιμο τουρισμό.
Ο επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα κ. Κωνσταντίνος Τσουτσοπλίδης στάθηκε στην αποστολή της ΕΕ σήμερα, με τις προκλήσεις των πολυεπίπεδων ταυτόχρονων κρίσεων και τις Ευρωπαϊκές Εκλογές σε έξι μήνες.
Ο πρόεδρος της Αναπτυξιακής Δωδεκανήσου και Δήμαρχος Χάλκης κ. Ευάγγελος Φραγκάκης αναφέρθηκε στα “ευρωπαϊκά” βήματα της Χάλκης και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα μικρό νησί στον δρόμο προς την πρόοδο, ενώ ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου κ. Γιώργος Χατζημάρκος έκανε λόγο για την αναπτυξιακή στρατηγική της μεγαλύτερης νησιωτικής περιφέρειας της χώρας.
Ακολούθως, η υπεύθυνη Επικοινωνίας της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα κ. Εύη Γεωργίτση παρουσίασε ορισμένα έργα ζωτικής σημασίας για το Νότιο Αιγαίο που έχουν πραγματοποιηθεί με την αρωγή της ΕΕ.
Τέλος, ο ευρωβουλευτής κ. Μανώλης Κεφαλογιάννης (ΕΛΚ) ανέπτυξε τις πολιτικές Συνοχής της Ένωσης και τη σημασία που έχουν οι περιφέρειες για την ΕΕ, αλλά και τις προκλήσεις που θέτουν τα τόσα πολλά διαφορετικά γεωγραφικά, εθνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής.
Στη συνέχεια, ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τον βιώσιμο τουρισμό στα νησιωτικά συμπλέγματα, με τη συμμετοχή του επίκουρου καθηγητή Τουριστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά κ. Σωτήρη Βαρελά.
Οι ευρωπαϊκές πολιτικές θέτουν κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για την τουριστική βιομηχανία σχετικά με την ασφάλεια, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών. Η συμμόρφωση με αυτούς τους κανονισμούς μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες υποδομές, ασφαλέστερες τουριστικές εμπειρίες και βελτιωμένες υπηρεσίες για τους τουρίστες. Ωστόσο, η τήρηση αυτών των προτύπων ενδέχεται μερικές φορές να δημιουργήσει προκλήσεις για τις τοπικές επιχειρήσεις λόγω του σχετικού κόστους και απαιτήσεων.
Τα τελευταία χρόνια, τα βιώσιμα ταξίδια καθοδηγούν την ευρωπαϊκή τουριστική πολιτική, με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης και των προσδοκιών τόσο των ταξιδιωτών όσο και των κοινοτήτων υποδοχής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, το ποσοστό των «υπεύθυνων» ταξιδιωτών που επιλέγουν τους προορισμούς τους σύμφωνα με το πόσο «πράσινα» είναι, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει άνοδο της τάξης του 40%. Αυτό σημαίνει την υιοθέτηση πιο βιώσιμων μεθόδων μεταφοράς, τη διαμονή σε καταλύματα φιλικότερα προς το περιβάλλον, την κατανάλωση τοπικών και «ηθικών» τροφίμων και την αποφυγή δραστηριοτήτων επιβλαβών προς την πολιτιστική κληρονομιά. Επιπλέον, μπορεί να αφορά ταξίδια αναψυχής, επαγγελματικά και εταιρικά ταξίδια, εκδρομές εκδηλώσεων κ.α.
Για να μπορέσουν οι τουριστικές επιχειρήσεις και οι κατά τόπους περιοχές να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που δημιουργούνται απαιτείται η στήριξη των δεξιοτήτων και η ανάπτυξη της ικανότητας ώστε να μπορούν να εφαρμόζουν πράσινες πρακτικές. Η ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον ξενοδοχείων, καταλυμάτων και θέρετρων που δίνουν προτεραιότητα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η εξοικονόμηση νερού, η μείωση των απορριμμάτων και τα φιλικά προς το περιβάλλον οικοδομικά υλικά καθιστούν τους προορισμούς πιο προσιτούς και ελκυστικούς με αποτέλεσμα την προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών. Ταυτόχρονα κρίνεται επιτακτική η ανάγκη της διασφάλισης της προσβασιμότητας.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας αναβάθμισης, αποτελεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων και η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών. Πιο αναλυτικά, η ψηφιοποίηση φέρνει επανάσταση στην τουριστική βιομηχανία, όπως ακριβώς επηρεάζει κάθε γωνιά της οικονομίας και της κοινωνίας μας. Οι νέες τεχνολογίες ανοίγουν καινοτόμους τρόπους στους ταξιδιώτες για έρευνα, κράτηση και εμπειρία σε ταξίδια και προορισμούς. Παρέχοντας εξατομικευμένη, φιλική προς τον χρήστη πρόσβαση σε ολοκληρωμένες πληροφορίες – συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών, προσφορών, χαρτών, συμβάντων, εμπειριών, διαθέσιμης υποδομής, μέτρων βιωσιμότητας και πρωτοκόλλων ασφαλείας – η ψηφιοποίηση δίνει τη δυνατότητα στους τουρίστες να προσαρμόσουν πλήρως το ταξίδι τους.
Παράλληλα, οι ψηφιακές πλατφόρμες δίνουν τη δυνατότητα στους παρόχους τουρισμού να προσεγγίζουν και να αλληλεπιδρούν με τους πελάτες με πιο στοχευμένους και εξατομικευμένους τρόπους. Βέβαια, ο γρήγορος ρυθμός της ψηφιακής αλλαγής φέρνει ευκαιρίες και προκλήσεις. Οι τουριστικές επιχειρήσεις πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να συμβαδίζουν με τις μεταβαλλόμενες καταναλωτικές συμπεριφορές και προτιμήσεις, που διαμορφώνονται από την τεχνολογία, καθώς οι πιθανές ανταμοιβές είναι μεγάλες.
Αξιοποιώντας δεδομένα και αναλυτικά στοιχεία, οι εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν πληροφορίες για τις προτιμήσεις και τις συμπεριφορές των επισκεπτών, επιτρέποντάς τους να δημιουργήσουν εξατομικευμένες προσφορές, προτάσεις και αλληλεπιδράσεις. Αυτό επιτρέπει πιο ουσιαστική δέσμευση σε όλη τη διαδικασία του ταξιδιού – από τον προγραμματισμό και την κράτηση του ταξιδιού, έως τη βελτίωση της επιτόπιας εμπειρίας και τη δημιουργία σχέσεων μετά την επίσκεψη. Η τεχνολογία μπορεί να παρέχει δεδομένα για την καλύτερη κατανόηση και την εξυπηρέτηση διαφορετικών ταξιδιωτών. Ταυτόχρονα επιτρέπει σε μικρότερες τουριστικές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές και να ανταγωνίζονται με νέους τρόπους.
Τελικά, η ψηφιοποίηση επιτρέπει στις τουριστικές επιχειρήσεις να παρέχουν σχετικές, προσαρμοσμένες υπηρεσίες που έχουν απήχηση στον σημερινό ταξιδιώτη σε κάθε σημείο επαφής. Το αποτέλεσμα είναι μια ανεβασμένη, ξεχωριστή και αξέχαστη εμπειρία που χαροποιεί τους επισκέπτες ενώ παράλληλα ενισχύει την ανάδειξη των τουριστικών εμπορικών σημάτων.
Για την επίτευξη των παραπάνω, υψίστης σημασίας αποτελεί ο παράγοντας άνθρωπος. Για αυτό το λόγο, το μέλλον του τουρισμού απαιτεί τη διαμόρφωση υπεύθυνων και ευαισθητοποιημένων ταξιδιωτών-επισκεπτών, οι οποίοι υιοθετούν συμπεριφορές όπως ο σεβασμός των τοπικών πολιτισμών, της άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων, η ελαχιστοποίηση της χρήσης πλαστικού και η υποστήριξη τοπικών επιχειρήσεων και τεχνιτών. Η ευαισθητοποίηση των ταξιδιωτών, των τουριστικών φορέων και των τοπικών κοινοτήτων σχετικά με τη σημασία της βιωσιμότητας στον τουρισμό μπορεί να επιτευχθεί μέσω εκπαίδευσης, εκστρατειών και πρωτοβουλιών.
Η πανδημία COVID-19 επηρέασε αδιαμφησβήτητα, βαθιά τον ελληνικό τουρισμό και κατ’ επέκταση τα προς το ζην όσων εξαρτώνται από αυτόν. Τα ισχύσαντα μέτρα στους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, τα υγειονομικά πρωτόκολλα, οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και οι απαιτήσεις καραντίνας ζημίωσαν σημαντικά τον τουριστικό κλάδο, προκαλώντας σοβαρή έλλειψη εργατικού δυναμικού, μια πρόκληση, την οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν ιδιώτες και επιχειρήσεις. Αναγκαία κρίνεται λοιπόν η αύξηση των ευκαιριών κατάρτισης, και η επαρκής εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, με έμφαση στις πράσινες και ψηφιακές δεξιότητες, παράγοντες οι οποίοι θα οδηγήσουν στην βελτίωση της ελκυστικότητας τους τουριστικού τομέα.
Ολοκληρώνοντας, οι πολιτικές και οι αποφάσεις της Ευρώπης σχετικά με τον ελληνικό τουρισμό αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και της ζωής των πολιτών. Ενώ αυτές οι πολιτικές προσφέρουν ευκαιρίες για ανάπτυξη, παρουσιάζουν επίσης προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν προσεκτικά για να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη, η οικονομική ευημερία και η διατήρηση της μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας προς όφελος των πολιτών της.
