Γιώργος Βλασσόπουλος
Διδάκτωρ Νομικής
Ένα στα έξι παιδιά ανά την υφήλιο εργάζονται υπό δυσμενείς συνθήκες που βλάπτουν τη σωματική ή ψυχική υγεία τους , σύμφωνα με μελέτη της Unicef. Περίπου 160 εκατομμύρια παιδιά είναι θύματα παιδικής εργασίας ( 97 εκατομμύρια αγόρια και 63 εκατομμύρια κορίτσια) σύμφωνα με εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας ( ILO).
Περίπου 79 εκατομμύρια παιδιά εργάζονται σε επικίνδυνες εργασίες ή ανθυγιεινές συνθήκες με τίμημα, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και την απώλεια της ζωής τους. Μάλιστα το 70% της παιδικής εργασίας παγκοσμίως αφορά τον τομέα της γεωργίας.
Mία πρόσφατη και εξαιρετικά επίκαιρη μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας ( Eurofound) κατέδειξε ότι το 2022 τουλάχιστον ένα στα τέσσερα παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζούσαν υπό συνθήκες φτώχειας ή και κοινωνικού αποκλεισμού.
Αυτή η πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα στηρίζεται σε αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα και βασίζεται στη μέτρηση βάσει σχετικών δεικτών , όπως η συμμετοχή στη σχολική διαδικασία, η αξιοπρεπής κατοικία, η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως αυτές της υγείας, η υγιεινή διατροφή ( Eurofound,2023, Guaranteeing access to services for children in the EU με συγγραφείς Daniel Molinuevo και Michele Consolini).
Το 2020 επικυρώθηκε από όλα τα μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (International Labour Organization-ILO) η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας αρ.182 ( έτους 1999) για την απαγόρευση των χειρότερων μορφών εργασίας και κάθε μορφής καταπίεσης των παιδιών.
Η θέσπιση ενός δεσμευτικού νομικού πλαισίου προστασίας των παιδιών από πολυάριθμους και πολυπαραγοντικούς κινδύνους αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη πορεία στήριξης του μέλλοντος κάθε πολιτισμένης κοινωνίας, δηλαδή των παιδιών. Είναι η πρώτη Διεθνής Σύμβαση Εργασίας που κυρώθηκε από όλα τα 187 μέλη του ILO.
Φαινόμενα, όπως η δουλεία, η εξαναγκαστική εργασία, το trafficking, η οιαδήποτε εκμετάλλευση ανηλίκων απαγορεύονται ρητά. Επίσης η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας αρ.138 προβλέπει ελάχιστη ηλικία εισόδου στην εργασία.
Η χώρα μας έχει κυρώσει ήδη από το 1992 την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των παιδιών (ν. 2101/1992), όπως και τις Διεθνείς Συμβάσεις εργασίας αρ.138 και 182. Ειδικά η θεμελιώδους σημασίας ως άνω Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των παιδιών – με υπερνομοθετική ισχύ- έχει ως σημείο αναφοράς την διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς περιβάλλοντος ανατροφής και γενικότερα διαβίωσης των παιδιών, απαγορεύοντας κάθε μορφή εκμετάλλευσης η παρενόχλησης τους.
Επιπλέον κατοχυρώνει συγκεκριμένα δικαιώματα όπως το δικαίωμα στην υγεία, στην αξιοπρεπή διαβίωση, στη πρόνοια, στην εκπαίδευση, στη ψυχαγωγία, στην ελεύθερη έκφραση, απαγορεύοντας ρητά κάθε μορφή εκμετάλλευσης η βίας σε βάρος τους.
Ασφαλώς όμως το μεγάλο διακύβευμα παραμένει η εφαρμογή αυτών των διεθνών συμβάσεων στη πράξη.
Μετά την πανδημία, σε παγκόσμια κλίμακα, αναδεικνύεται ακόμη πιο επιτακτική σήμερα η ανάγκη ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού διεθνούς μηχανισμού εποπτείας της πραγματικής προστασίας των παιδιών από παραδοσιακούς, αλλά και από νεοφανείς κινδύνους, όπως , για παράδειγμα, το bullying ακόμη και σε πολύ νεαρές ηλικίες εντός ή εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και οι βλαπτικές συνέπειες σε περίπτωση μη ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου.
Η ανάγκη αυτή προσλαμβάνει νέες διαστάσεις υπό το πρίσμα και της κλιματικής αλλαγής που μεταλλάσσεται ταχύτατα σε κλιματική κρίση ( www.ilo.org/ The impact of climate change on child labour 1-12-2023).
Η βελτίωση των σχετικών δεικτών, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ILO, την περίοδο 2000-2016 κινδυνεύει να ανατραπεί (ιδίως στις ηλικίες 5-11 ετών) λόγω της διεθνούς υγειονομικής κρίσης και των συνέπειών της στο βιοτικό επίπεδο, ιδίως των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως τα παιδιά. Προφανώς, μια ολιστική Στρατηγική Προστασίας των Παιδιών είναι κομβικής σημασίας.
Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να αξιοποιηθούν καλές πρακτικές διεθνών οργανισμών, όπως αυτές της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και της Unicef. Σε πρακτικό επίπεδο συνιστάται ο εμπλουτισμός του θεσμικού πλαισίου με προσθήκες όπως ένα ανεξάρτητο, ευφυές και λειτουργικό Παρατηρητήριο – Πλατφόρμα Παιδικής Ηλικίας με αποστολή την εποπτεία της προστασίας των παιδιών, την καταγραφή, συλλογή και ταξινόμηση αξιόπιστων ποσοτικών και ποιοτικών σχετικών δεδομένων, αλλά και τον συστηματικό εμπλουτισμό του ισχύοντος πλαισίου, αξιοποιώντας δημιουργικά και τις νέες τεχνολογίες με σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα και στη προσωπικότητα κάθε παιδιού.
Στη πορεία αυτή θεσμοί όπως ο Συνήγορος του Παιδιού σε συνδυασμό με τους μηχανισμούς προστασίας για το παιδί εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εφαρμόζοντας με κοινωνική ευαισθησία τη σχετική ισχύουσα εθνική, ενωσιακή και διεθνή νομοθεσία, λαμβάνοντας υπόψη και αποδεδειγμένα καλές πρακτικές άλλων χωρών.
Υπενθυμίζεται, ότι το 2021 είχε ανακηρυχθεί ως διεθνές έτος εξάλειψης της παιδικής εργασίας με πρωτοβουλία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και με χρονικό ορίζοντα έως το 2025. Το ίδιο έτος εκδόθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ Σύσταση ( Recommendation) για την υλοποίηση της κομβικής ενωσιακής πρωτοβουλίας European Child Guarantee.
Όμως πλέον, ενόψει ενός ρευστού διεθνούς περιβάλλοντος και εν μέσω κλιματικής κρίσης, πέραν των λοιπών κρίσεων, απαιτείται μία νέα διεθνής στρατηγική για τη ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας.
Ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και ανατροφής, με ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση και στη ζωή γενικότερα για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, χωρίς άμεσες η έμμεσες διακρίσεις ή αποκλεισμούς, είναι αναγκαία συνθήκη για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για τα παιδιά σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ , πολλώ μάλλον και σε παγκόσμια κλίμακα.
Ας ξεκινήσει λοιπόν από τα παιδιά και για τα παιδιά το νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο της Διεθνούς Κοινότητας, στο οποίο γίνεται συχνή αναφορά στον σχετικό δημόσιο διάλογο και διεθνώς ιδίως τα τελευταία χρόνια, με την ουσιαστική συμβολή και των κοινωνικών εταίρων (εκπροσώπων εργοδοτών και εργαζομένων), της τοπικής αυτοδιοίκησης, της κοινωνίας των πολιτών αλλά και κάθε ενεργού πολίτη, όπως αρμόζει σε μια πραγματικά δημοκρατική και συμπεριληπτική κοινωνία, με ανθρώπινο πρόσωπο στην πράξη…
