Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει σήμερα τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού συστήματος πληροφοριών και άδειας ταξιδίου (ETIAS) για την ενίσχυση των ελέγχων ασφάλειας των ταξιδιωτών χωρίς θεώρηση. Αυτό αποτελεί συνέχεια της αναγγελίας του Προέδρου Γιούνκερ τον Σεπτέμβριο στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2016, και αποτελεί πρώτη επιδίωξη των δράσεων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν στον χάρτη πορείας της Μπρατισλάβας. Το ETIAS θα συλλέγει πληροφορίες για όλους όσοι ταξιδεύουν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς θεώρηση ώστε να είναι δυνατή η εκ των προτέρων διεξαγωγή ελέγχων όσον αφορά την ασφάλεια και την παράτυπη μετανάστευση. Αυτό θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και στη βελτίωση της εσωτερικής ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα θα διευκολύνει τη νόμιμη κυκλοφορία διαμέσου των συνόρων Σένγκεν.
Ο πρώτος αντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς δήλωσε: «Η ασφάλεια των συνόρων μας και η προστασία των πολιτών μας αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Το ETIAS θα καλύψει ένα κενό πληροφόρησης, διασταυρώνοντας τα στοιχεία των αιτούντων που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης με όλα τα άλλα συστήματα. Ταυτόχρονα, το μελλοντικό ETIAS θα είναι εύκολο, γρήγορο, φθηνό και αποτελεσματικό.»
Ο Επίτροπος Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε: «Το ETIAS είναι ο ελλείπων κρίκος στη διαχείριση των συνόρων, ο οποίος συνδέει τις πολιτικές μας στον τομέα της μετανάστευσης και της ασφάλειας και ενισχύει την είσοδο στον χώρο Σένγκεν για τουλάχιστον το 95% των ταξιδιωτών χωρίς θεώρηση. Το άνοιγμα της Ευρώπης δεν πρέπει να αποβεί εις βάρος της ασφάλειάς της.»
Ο αρμόδιος για την Ένωση Ασφάλειας Επίτροπος Τζούλιαν Κινγκ δήλωσε: «Οι τρομοκράτες και οι εγκληματίες δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για εθνικά σύνορα. Ο μόνος τρόπος να τους νικήσουμε είναι να συνεργαστούμε αποτελεσματικά. Το ETIAS θα συμβάλει σε αυτό: με τον εντοπισμό των ατόμων που αποτελούν πρόβλημα και την απαγόρευση της εισόδου τους θα ενισχύσουμε την εσωτερική ασφάλεια της Ευρώπης.»
Η έγκριση του ETIAS δεν συνιστά θεώρηση· είναι ένα απλούστερο καθεστώς φιλικό προς τον επισκέπτη. Οι υπήκοοι των απαλλαγμένων από την υποχρέωση θεώρησης χωρών θα μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς θεώρηση εισόδου, αλλά θα πρέπει να αποκτούν μια απλή άδεια ταξιδίου πριν από την είσοδό τους στον χώρο Σένγκεν. Αυτό θα συμβάλει στην ταυτοποίηση των ατόμων για τα οποία ενδεχομένως υπάρχει κίνδυνος παράτυπης μετανάστευσης ή συνιστούν κίνδυνο για την ασφάλεια πριν από την άφιξή τους στα σύνορα και θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων. Το ETIAS θα γεφυρώσει επίσης ένα υφιστάμενο κενό πληροφόρησης σχετικά με τους ταξιδιώτες χωρίς θεώρηση, με τη συλλογή πληροφοριών ενδεχομένως ζωτικών για τις αρχές των κρατών μελών πριν από την άφιξή τους στα σύνορα του Σένγκεν. Το ETIAS αποτελεί συνεπώς σημαντικό βήμα προόδου προς πιο ισχυρά και πιο έξυπνα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια. Το ETIAS θα διευκολύνει τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων από υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης. Οι ταξιδιώτες θα έχουν μια αξιόπιστη έγκαιρη ένδειξη εισόδου στον χώρο Σένγκεν· με τον τρόπο αυτό ο αριθμός των αρνήσεων εισόδου θα μειωθεί σημαντικά.
Για να αποφασιστεί η έγκριση ή η απόρριψη αίτησης ταξιδίου στην ΕΕ, ένα αυτοματοποιημένο σύστημα θα διεξάγει προκαταρκτικούς ελέγχους, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Αν και η τελική απόφαση για τη χορήγηση ή την άρνηση εισόδου θα λαμβάνεται πάντα από τους εθνικούς συνοριοφύλακες που διεξάγουν συνοριακούς ελέγχους στο πλαίσιο του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, οι προκαταρκτικοί έλεγχοι όλων των ταξιδιωτών θα διευκολύνουν τους συνοριακούς ελέγχους και θα εξασφαλίσουν συντονισμένη και εναρμονισμένη αξιολόγηση των υπηκόων τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης.
Το ETIAS θα τελεί υπό τη διαχείριση της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών και την Ευρωπόλ. Ο οργανισμός eu-LISA θα αναπτύξει και θα εξασφαλίσει την τεχνική διαχείριση του εν λόγω συστήματος πληροφοριών.
Οι βασικές λειτουργίες του ETIAS θα είναι οι εξής:
- Επαλήθευση των πληροφοριών που υποβάλλονται από υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης (όπως πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα, τα ταξιδιωτικά έγγραφα, τον τόπο διαμονής, στοιχεία επικοινωνίας κ.λπ.), μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής πριν από το ταξίδι τους προς τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, προκειμένου να εκτιμηθεί εάν αποτελούν κίνδυνο για παράνομη μετανάστευση, την ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία·
- Αυτόματη επεξεργασία κάθε αίτησης που υποβάλλεται μέσω δικτυακών τόπων ή εφαρμογής συσκευής κινητής τηλεφωνίας έναντι άλλων συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ (όπως του SIS, του VIS, της βάσης δεδομένων της Ευρωπόλ, της βάσης της Ιντερπόλ, του συστήματος εισόδου-εξόδου, της βάσης Eurodac, του ECRIS), ενός ειδικού καταλόγου επιτήρησης του ETIAS (που έχει θεσπίσει η Ευρωπόλ) και στοχευμένων, αναλογικών και σαφώς καθορισμένων κανόνων ελέγχου για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν πραγματικές ενδείξεις ή εύλογοι λόγοι για την έκδοση ή την άρνηση άδειας ταξιδίου·
- Έκδοση αδειών ταξιδίου. Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν θετικά αποτελέσματα ή στοιχεία που απαιτούν περαιτέρω ανάλυση, η άδεια ταξιδίου εκδίδεται αυτομάτως λίγα λεπτά μετά την υποβολή της αίτησης.
Η άδεια θα αποκτάται μέσω απλής, οικονομικής και γρήγορης διαδικασίας· στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η άδεια θα πρέπει να χορηγείται σε λίγα λεπτά. Η άδεια, η αίτηση της οποίας θα συμπληρώνεται το πολύ σε δέκα λεπτά και απαιτεί μόνο ένα έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφο, θα ισχύει για περίοδο πέντε ετών και για πολλαπλά ταξίδια. Σε όλους τους αιτούντες πάνω από 18 ετών επιβάλλεται τέλος αίτησης ύψους μόνο €5.
Ιστορικό
Η ασφάλεια αποτελεί πάγιο ζήτημα από την έναρξη της θητείας της Επιτροπής Γιούνκερ, από τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του προέδρου Γιούνκερ τον Ιούλιο του 2014 ως την πρόσφατη ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2016. Στην ομιλία του, ο Πρόεδρος Γιούνκερ ανήγγειλε ότι πριν από τον Νοέμβριο, η Επιτροπή θα προτείνει τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού συστήματος ταξιδιωτικών πληροφοριών (ETIAS), ενός αυτοματοποιημένου συστήματος βάσει του οποίου θα καθορίζεται ποιοι επιτρέπεται να ταξιδέψουν στον χώρο Σένγκεν. Μεγαλύτερη προτεραιότητα δίδεται στη σύσταση αυτού του συστήματος στον χάρτη πορείας της Μπρατισλάβα ο οποίος υπογράφηκε και συμφωνήθηκε από τους 27 ηγέτες της ΕΕ που αναλαμβάνουν δέσμευση για: «τη δημιουργία ενός συστήματος πληροφοριών και άδειας ταξιδίου (ETIAS) ώστε να γίνονται εκ των προτέρων έλεγχοι και, εφόσον απαιτείται, να μην επιτρέπεται η είσοδος σε ταξιδιώτες απαλλαγμένους από την υποχρέωση θεώρησης».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για την Ασφάλεια στις 28 Απριλίου 2015, παρουσιάζοντας τις κύριες δράσεις για μια αποτελεσματική αντίδραση της ΕΕ στην τρομοκρατία και τις απειλές κατά της ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την περίοδο 2015-2020.
Από την έγκριση του θεματολογίου έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή του. Τον Νοέμβριο του 2015, η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της οδηγίας για τα πυροβόλα όπλα και στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο του 2015, ένα σχέδιο δράσης σχετικά με τα πυροβόλα όπλα και τις εκρηκτικές ύλες. Όσον αφορά την τρομοκρατία, τον Δεκέμβριο του 2015 η Επιτροπή εξέδωσε νέα οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και, τον Φεβρουάριο του 2016, ενέκρινε συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Τον Απρίλιο, η Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση του συστήματος καταχώρισης εισόδου/εξόδου (ΣΕΕ) και παρουσίασε ανακοίνωση που ανοίγει τον δρόμο προς μια αποτελεσματική και πραγματική Ένωση Ασφάλειας. Επιπλέον, τον Σεπτέμβριο εγκρίθηκε ενιαία ενωσιακή πιστοποίηση για τον εξοπλισμό ασφάλειας των αερομεταφορών.
Πιο πρόσφατα, στις 14 Σεπτεμβρίου 2016, η Επιτροπή παρουσίασε την ανακοίνωσή της με θέμα «Ενίσχυση της ασφάλειας σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από κινητικότητα», η οποία επιβεβαίωσε την ανάγκη να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της εξασφάλισης της κινητικότητας και της ενίσχυσης της ασφάλειας, με παράλληλη διευκόλυνση της νόμιμης εισόδου στον χώρο Σένγκεν χωρίς την ανάγκη θεώρησης. Επιπλέον, στις 6 Οκτωβρίου η ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή και ακτοφυλακή κατέστη επιχειρησιακή, μόνο 9 μήνες μετά την πρόταση της Επιτροπής τον Δεκέμβριο, γεγονός που αποτελεί ένδειξη σαφούς δέσμευσης για την ενίσχυση της διαχείρισης και της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Η δημιουργία από τον πρόεδρο Γιούνκερ ενός ειδικού χαρτοφυλακίου για την Ένωση Ασφάλειας, τον Αύγουστο του 2016, καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην επίσπευση της αντίδρασης κατά της τρομοκρατικής απειλής.
