Σε μια χώρα που βρίσκεται σε πρωτοφανή κρίση οικονομική, κοινωνική και θεσμική, η ανάπτυξη θα πρέπει να είναι ο κυριότερος στόχος της. Ειδικά ο τουρισμός για την χώρα μας φαίνεται να είναι η μόνη βιώσιμη λύση για το άμεσο μέλλον, αλλά τα όποια αναπτυξιακά μοντέλα και πλαίσια φαίνεται ότι δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα στους τομείς του εκσυγχρονισμού και της δημιουργίας νέων επενδύσεων στις τουριστικές υποδομές.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε η ένταξη 236 επενδυτικών σχεδίων στο πρόγραμμα «Πράσινος Τουρισμός», ύψους 33,5 εκ. ευρώ. Όταν ολοκληρωθεί η εφαρμογή τους μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάτι θα αρχίζει να αλλάζει στην εικόνα του Ελληνικού Τουρισμού;
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αλλά όχι και καινοτόμο για τα Ευρωπαϊκά πρότυπα (έχει εφαρμοσθεί εδώ και καιρό μέσω άλλων πρωτοβουλιών στην Ευρώπη), το οποίο καλεί τους ενδιαφερόμενους και επιλεχθέντες επιχειρηματίες να γίνουν «πιο πράσινοι – πιο φιλοπεριβαλλοντικοί» στην δραστηριότητά τους. Τώρα τι θα μπορέσει να υλοποιηθεί από αυτά που προτείνουν οι επενδυτές (μέσω των μελετητικών τους γραφείων) και το σπουδαιότερο τι θα παραμείνει και θα διαρκέσει από την εφαρμογή τους είναι ένα άλλο θέμα. Γενικά έχουν αρκετό ενδιαφέρον και «ακούγονται ωραία» τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Όταν όμως αυτές εφαρμόζονται περιστασιακά και ειδικά πάνω σε ξεπερασμένα και προβληματικά μοντέλα τουριστικής ανάπτυξης τότε τα αποτελέσματα δεν θα είναι τα αναμενόμενα. Π.χ. ένας από τους στόχους του εν λόγω προγράμματος είναι και η οικολογική πιστοποίηση των μονάδων που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα. Ποιος είναι ο φορέας που θα πιστοποιεί την πιστοποίηση, θα ελέγχει ότι τηρούνται όλες οι διαδικασίες στην λειτουργία των μονάδων, κλπ κανείς δεν γνωρίζει προς το παρόν. Άρα υπάρχει πολύ δρόμος ακόμη…
Βλέπουμε να συζητιέται επιτακτικά η άμεση ενεργοποίηση των αναπτυξιακών πλαισίων για τον τουρισμό (αναπτυξιακός νόμος, ΕΣΠΑ, κλπ). Παράλληλα ανακοινώνονται από τα αρμόδια υπουργεία νομοσχέδια για τον τουρισμό, την ναυτιλία, τον χωροταξικό σχεδιασμό, κα. Πως είναι δυνατόν όλα αυτά να λειτουργήσουν άμεσα υπέρ του τουρισμού σήμερα, όταν η χώρα βιώνει την μεγαλύτερη οικονομική κρίση της σύγχρονης ιστορίας της;
Οι διαδικασίες εφαρμογής του οποιουδήποτε αναπτυξιακού πλαισίου πρέπει να γίνονται όταν είναι έτοιμο και ώριμο το πλαίσιο λειτουργίας του τομέα που στην περίπτωσή μας είναι ο τριτογενής τομέας, ο τομέας παροχής υπηρεσιών τουρισμού. Δεν είναι δυνατόν την στιγμή που λειτουργεί ένα αναπτυξιακό πλαίσιο που προσελκύει επενδύσεις σε μια προβληματική περίοδο όπως η σημερινή, να γίνεται προσπάθεια από τους αρμοδίους στην δημιουργία νέου νομοθετικού πλαισίου για τον τουρισμό, τον χωροταξικό σχεδιασμό, την ναυτιλία, την αλιεία κλπ. Συνεχίζουμε να κάνουμε τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν ειδικά με τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης που εφαρμόσθηκαν πάνω σε ένα παρωχημένο τουριστικό μοντέλο εγκατάστασης και λειτουργίας τουριστικών επιχειρήσεων. Πρώτα πρέπει να καταλήξουμε στο πιο θα πρέπει να είναι το μοντέλο του τουρισμού που θέλουμε για την επόμενη 10ετία τουλάχιστον και μετά να το υποστηρίξουμε με νομοθετικά πλαίσια και αναπτυξιακά κίνητρα και μοντέλα. Τέλος, αν δεν υπάρξει ένα σταθερό πλαίσιο στην φορολογία και τα θέματα απασχόλησης των τουριστικών επιχειρήσεων δεν είναι σε θέση να αξιολογηθούν τα κίνητρα του οποιουδήποτε αναπτυξιακού νόμου για να προσελκύσουν τις επιχειρήσεις αλλά και τους ξένους επενδυτές.
Τι ισχύει στην Ε.Ε. για τα αναπτυξιακά προγράμματα στον τουρισμό; Πως αντιλαμβάνεται η Ευρώπη τον τουρισμό και πως εμείς;
Στην Ε.Ε. πριν από κάθε επενδυτική πρόσκληση προηγείται μια επισταμένη μελέτη του αντικειμένου (π.χ. τουρισμός, κρουαζιέρα, αερομεταφορές, κλπ) όχι μόνο στην επικράτεια του κράτους-μέλους, αλλά στην ευρύτερη περιοχή και διεθνώς. Ορίζονται οι προτεραιότητες κι προπάντων τα αναμενόμενα οφέλη (ποσοτικά και ποιοτικά προσδιορισμένα). Ο ορίζοντας που εξετάζεται είναι πάνω από 20 έτη γιατί οι επενδύσεις στον τουρισμό είναι εντάσεως κεφαλαίου και έχουν μεγάλο χρόνο αποπληρωμής. Ειδικό ενδιαφέρον υπάρχει και για τις ΣΔΙΤ και μάλιστα υπάρχουν αρκετά πετυχημένες πρακτικές στον τομέα αυτό.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε ένα αναπτυξιακό πλαίσιο από την Ε.Ε. με την ονομασία «Ευρώπη ο Νο 1 παγκόσμιος τουριστικός προορισμός». Η Ευρώπη κατείχε το μισό σχεδόν των παγκόσμιων αφίξεων μέχρι το 2009 και όταν το 2010 έχασε σχεδόν το 6% (διατηρώντας πάντα τα παγκόσμια πρωτεία) έθεσε σε κατάσταση συναγερμού τις αρμόδιες διευθύνσεις για να προετοιμασθεί το πλαίσιο ανάπτυξης του τουρισμού για τα επόμενα 20 χρόνια!!!.
Το εν λόγω πλαίσιο περιλαμβάνει τους εξής τομείς:
1. Βελτίωση ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού τουριστικού τομέα (προώθηση της διαφορετικότητας της τουριστικής υπηρεσίας, ανάπτυξη καινοτομίας, ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων, ενθάρρυνση επέκτασης τουριστικής περιόδου, εδραίωση κοινωνικο-οικονομικών θεμελίων γνώσης του τουρισμού).
2. Προώθηση του διατηρήσιμου, αξιόπιστου και ποιοτικού τουρισμού.
3. Προαγωγή της εικόνας της Ευρώπης ως πόλου έλξης και υψηλής ποιότητας τουριστικών προορισμών.
4. Μεγιστοποίηση της δυναμικής των χρηματοοικονομικών πολιτικών της Ε.Ε. και των εργαλείων ανάπτυξης του ευρωπαϊκού τουρισμού (απελευθέρωση τουριστικών επαγγελμάτων, κλπ).
Μάλλον δεν ακολουθούμε τα πετυχημένα πρότυπα στην τουριστική ανάπτυξη και το χειρότερο δεν παίρνουμε «μαθήματα» από τις κατά καιρούς κρίσεις. Αυτό μέχρι πότε;
Χρήστος Νικολαΐδης
