Οι τουριστικές ευκαιρίες και οι προκλήσεις ανάπτυξης του “σκοτεινού τουρισμού” (dark tourism) για περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη, αλλά και για το σύνολο της χώρας, αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του Συνεδρίου της έκθεσης Philoxenia, η οποία μαζί με την Hotelia, βρίσκονται σε εξέλιξη μέχρι και αύριο στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Το Συνέδριο διερευνά το ρόλο που παίζει το «σκοτεινό παρελθόν» ενός τόπου-προορισμού στη δημιουργία ελκυστικών αφηγημάτων και στην τουριστική εκμετάλλευση αυτών (Dark Tourism), κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
Στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo κ. Τάσος Τζήκας, τόνισε πως ο σκοτεινός τουρισμός είναι ένα σημαντικό τουριστικό θέμα, που δημιουργεί αφηγήματα και καθιστά πιο ελκυστικές τις πόλεις και τις χώρες.
Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνος Ζέρβας, σημείωσε πως αυτού του είδους ο τουρισμός αποτελεί ένα πεδίο βαθύτερης γνώσης της ανθρωπογεωγραφίας ενός τόπου, με τα λάθη, τις αστοχίες, ακόμη και τις θηριωδίες, ενώ την ίδια στιγμή αποκαλύπτονται όλα τα αρνητικά, που σημάδεψαν τις ζωές των κατοίκων, προκειμένου να μην επαναληφθούν.
Τον συντονισμό της πρώτης ενότητας του συνεδρίου είχε ο ιδιοκτήτης του περιοδικού “Χρήμα και Τουρισμός” κ. Κωνσταντίνος Δεριζιώτης.
Στην έναρξη της δεύτερης ενότητας του συνεδρίου χαιρετισμό απηύθυνε ο επιτετραμμένος της πολωνικής Πρεσβείας, κ. Thomasz Wisniewski, υπογραμμίζοντας ότι είναι λάθος η συσχέτιση του πόνου και του πένθους με τον τουρισμό. “Πολλά σημεία μαρτυρίου του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκονται στην Πολωνία. Αυτά τα μέρη δεν είναι τουριστικές ατραξιόν, αλλά μέρη διαφύλαξης της συλλογικής μνήμης και ιστορίας, προκειμένου η τραγωδία αυτή να μην επαναληφθεί ποτέ”.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας-Πολιτικός Αναλυτής κ. Γιάννης Κωνσταντινίδης, παρέθεσε ομιλία με τίτλο: “Συμφιλιωμένοι με την ιστορία: Οι πολιτικές διαιρέσεις ως παράγοντας ανάσχεσης του σκοτεινού τουρισμού”.
Ο Μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΠΑΜΑΚ και συγγραφέας κ. Λέων Ναρ, αναφέρθηκε στο πλιάτσικο του Εβραϊκού νεκροταφείου και σημείωσε πως αυτό το Συνέδριο της Philoxenia σηματοδοτεί την άρση της λήθης και επιτρέπει να φωτιστούν πτυχές που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης.
Η Διευθύντρια του Μουσείου The Ulma Family Museum of Poles Saving Jews in World War II, Dr. Anna Stroz-Pawlowska, αναφέρθηκε στην περίπτωση του Μουσείου της οικογένειας Ulma στη Markowa.
Η Σύμβουλος Τουριστικού Μάρκετινγκ της εταιρείας Pass Par Tout κ. Σοφία Μπουρνατζή, αναφέρθηκε στην τουριστική καμπάνια για το Μακεδονικό Μέτωπο του Ά Παγκοσμίου Πολέμου.
Τον συντονισμό της δεύτερης ενότητας του συνεδρίου είχε ο οικονομικός συντάκτης και ιδιοκτήτης του Tourism Media & Events κ. Χάρης Ντιγριντάκης.
Philoxenia και Hotelia μετρούν 542 εκθέτες, συμμετοχές από 21 χώρες, εκπροσώπηση από όλη την εγχώρια τουριστική βιομηχανία, αλλά και τις Περιφέρειες και τους Δήμους.
Υποδέχθηκαν δε 142 hosted buyers, ενώ οι προγραμματισμένες συναντήσεις με τους εκθέτες ανέρχονται σε 4.300.
Τι είναι ο «σκοτεινός τουρισμός»
Η γνώση για τον «σκοτεινό τουρισμό», σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, Χρήστο Τσιρώνη, προέρχεται περισσότερο από τις δημόσιες αναφορές παρά από την επιστημονική ανάλυση. «Ασχολούμαστε με το θέμα τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά ακόμη δεν έχουμε προλάβει να το μελετήσουμε επιστημονικά και σε βάθος», σημείωσε και προσέθεσε ότι ο «σκοτεινός τουρισμός» είναι η ανθρώπινη εμπειρία που συνδέεται με την καταστροφή, το μαρτύριο, τη φρίκη ή το πένθος. «Η ιστορικότητα, η συναισθηματική φόρτιση, η σύνδεση του τοπικού γεγονότος με το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τέλος το στοιχείο της ιστορικής μελαγχολίας προκαλούν ενσυναίσθηση και συνδέονται με την αλυσίδα της μνήμης» ανέφερε ο κ. Τσιρώνης.
«Σήμερα στην Ευρώπη, νούμερο ένα τουριστικός προορισμός “σκοτεινού τουρισμού” είναι το Τσέρνομπιλ», όπως επισήμανε ο καθηγητής Τουριστικού Μάρκετινγκ και Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομίας & Διοίκησης του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος Ευάγγελος Χρήστου. «Η ζωντανή παρακολούθηση πολέμου μέσω οργανωμένων εκδρομών στη Βηρυτό είναι το ακραίο παράδειγμα “σκοτεινού τουρισμού”, ενώ στον πρόσφατο πόλεμο της Ουκρανίας υπήρχαν επτά ταξιδιωτικά γραφεία, που προσέφεραν ανάλογες υπηρεσίες» δήλωσε ο ίδιος και συμπλήρωσε πως ο «σκοτεινός τουρισμός» δεν είναι ένα νέο τουριστικό προϊόν και είναι πολύ κερδοφόρο, καθώς οι εμπειρίες αποτελούν το κλειδί της επιτυχίας. Παράδειγμα «σκοτεινού τουρισμού» είναι και το μπαλκόνι του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας στη Βερόνα, όπου εκεί το σκοτάδι φωτίζεται από μια ιστορία αγάπης, σύμφωνα με τον κ. Χρήστου.
Τα δημοφιλή αξιοθέατα του «Σκοτεινού Τουρισμού» στην Ελλάδα
Οι άνθρωποι έλκονται από σκοτεινά και δραματικά γεγονότα της ιστορίας, γεγονότα που όμως ζουν στη μνήμη της ανθρωπότητας. Γι αυτό και πολλοί επιδιώκουν να επισκεφθούν τους τόπους όπου αυτά συνέβησαν.
Οι λόγοι είναι ιστορικοί, εκπαιδευτικοί, επαγγελματικοί και πολλές φορές οικογενειακοί, όταν η ιστορία του ατόμου συνδέεται με το τραγικό γεγονός που άφησε το αποτύπωμά του στο χρόνο.
Πρόκειται επί της ουσίας για ένα είδος εναλλακτικού τουρισμού που περιλαμβάνει αρκετές υποκατηγορίες, όπως το memorial tourism, το death tourism κ.α.
Λαμπρά παραδείγματα αξιοποίησης του σκοτεινού τουρισμού αποτελούν τo Ground Zero (μνημείο πεσόντων της 11ης Σεπτεμβρίου) στη Νέα Υόρκη, το Άουσβιτς στην Πολωνία, το Μουσείο Ολοκαυτώματος στην Ουάσιγκτον, το Colosseum στη Ρώμη και το Peace Memorial Park στη Χιροσίμα.
Στην Ελλάδα πολύ γνωστή και χαρακτηριστική περίπτωση Dark Tourism αποτελεί η Σπιναλόγκα και βεβαίως τα ουκ ολίγα ιστορικά ή στρατιωτικά νεκροταφεία, όπως το Συμμαχικό Βρετανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο Δοϊράνης ή το γαλλικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Ζέιτενλικ, στη Θεσσαλονίκη.
